Równolegle z pracami nad SILP-em trwały prace badawcze przy konstruowaniu leśnej mapy numerycznej w kilku instytucjach i firmach prywatnych, m.in.:
- w BULiGL gdzie testowano różne programy pod względem praktycznego ich wykorzystania,
- na Politechnice Warszawskiej doc. Wilkowski i dr Giedymin próbowali przenieść swoje doświadczenia z zakresu prac nad SIT (Systemem Informacji Terenowej) na grunt leśny, współpracując nawet przez pewien okres z BULiGL,
- we wrocławskiej AR dr Lasota prowadził prace nad rodzimym oprogramowaniem GIS-owskim, które zaowocowały powstaniem programu obiektowego TERRABIT - poczyniono pewne próby zaadaptowania go do warunków leśnych,
- w firmie Codima poczynione zostały pewne próby nad zbudowaniem mapy numerycznej w środowisku Microstation,
- w Instytucie Geodezji i Kartografiiwykonano eksperyment z założeniami SIP-u w Puszczy Kozienickiej, w Rudach Raciborskich i w Sudetach Zach., połączony z interpretacją zdjęć satelitarnych,
- w ECOGIS sp. z o.o. - firmie prywatnej, w której na bazie oprogramowania SICAD niemieckiej firmy SIEMENS, zbudowano (jako pracę magisterską) aplikację pokazującą możliwości wykorzystania tego oprogramowania do stworzenia leśnej mapy numerycznej.
Pierwsze próby z wprowadzeniem GIS do lasów prowadzono na początku lat 90-tych w kilku nadleśnictwach puszczańskich.
- W Puszczy Białowieskiej, która z racji swoich niewątpliwych walorów znajduje się w centrum uwagi wszelkich nauk przyrodniczych, baza geometryczna założona została przez pracowników Instytutu Badawczego Leśnictwa. Zdigitalizowane zostały oddziały w trzech nadleśnictwach wchodzących w jej skład (Białowieża, Hajnówka i Browsk). Wykorzystywana więc ona była przede wszystkim w licznie tu prowadzonych pracach naukowych.
- Dla Puszczy Kozienickiej w Instytucie Geodezji i Kartografii wykonano mapę numeryczną wspomagającą prace nad interpretacją zdjęć satelitarnych, klasyfikowanych pod kątem analizy stanu lasu i środowiska przyrodniczego.
- Również dla Sudetów Zachodnich i Nadleśnictwa Rudy Raciborskie IGiK wykonał mapy numeryczne, które pomocne były w interpretacji prowadzonych tam prac naukowych w zakresie analiz teledetekcyjnych.
- Największe jednak postępy w pierwszych eksperymentach nad mapą numeryczną dla nadleśnictw poczyniły instytucje naukowe wykonujące prace na zlecenie Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych:
- Katedra Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej Wydziału Leśnego SGGW - w Nadleśnictwie Brzeziny (RDLP Łódź) wykonano i podłączono do (wprowadzonego tu pilotażowo) SILP, geometryczną bazę danych nadleśnictwa. Prace nad mapą numeryczną ukończono w 1995 r., instalując ją jednocześnie w biurze nadleśnictwa. Brzeziny były pierwszym w Polsce nadleśnictwem z funkcjonującym systemem informacji przestrzennej. Przeprowadzono przy okazji wiele badań oraz napisano wiele prac magisterskich i doktorskich z zakresu zastosowania GIS w leśnictwie.
- Zakład Urządzania Lasu Instytutu Badawczego Leśnictwa - w Nadleśnictwie Ujsoły (RDLP Katowice) wykonano bazę geometryczną, która zainstalowana została w nadleśnictwie w lutym 1998 r. Skonstruowano także numeryczny model terenu dla obszarów leśnych nadleśnictwa.
- Zakład Badań i Systemów Informacji Przestrzennych Instytutu Badawczego Leśnictwa - w Nadleśnictwie Wipsowo (RDLP Olsztyn) zbudowano mapę numeryczną, pomimo istotnych trudności z pełnym zaistnieniem SIP-u. Trudności te wynikały głównie z wielkości bazy geometrycznej oraz ze znacznego rozdrobnienia kompleksów leśnych. Zbudowana mapa numeryczna wykorzystana została do prac naukowych, związanych m.in. ze studiami nad funkcjami lasu i waloryzacją przyrodniczo-leśną.
W niektórych nadleśnictwach podjęte zostały próby zbudowania mapy numerycznej, które nie wytrzymały próby czasu.
W Nadleśnictwie Świerklaniec (RDLP Katowice) w kwietniu 1997 r. oddana została do użytku leśna mapa numeryczna. Zbudowana ona została na bazie map gospodarczo-przeglądowych w skali 1 : 10 000, od czego przy następnych nadleśnictwach odstąpiono, przede wszystkim ze względu na brak kompatybilności z geodezją powszechną. Była ona jednak z powodzeniem używana do zarządzania gospodarką leśną i bardzo pomocna w podejmowaniu procesów decyzyjnych. Użytkowana ona była ok. 8 lat.
- W Nadleśnictwie Rybnik (RDLP Katowice) zbudowana została baza geometryczna przy okazji wykonywania przedurządzeniowych prac geodezyjnych (porządkowanie stanu posiadania). Pozostała ona własnością wykonawcy (prywatnej firmy geodezyjnej).
- W Nadleśnictwie Radymno (RDLP Krosno) baza geometryczna zbudowana została (także łącznie z wektoryzacją sytuacji wewnętrznej) przez geodetów z przemyskiego Oddziału BULiGL, również w ramach porządkowania stanu posiadania. Niestety oprogramowanie użyte do konstruowania tej mapy nie spełniało wymagań stawianych programom dla eksploatacji leśnej mapy numerycznej.
- W nadleśnictwie Kliniska (RDLP Szczecin) prace urządzeniowe prowadzone były we współpracy z firmą duńską. Było to dość duże, eksperymentalne przedsięwzięcie i oczywiście realizowane było również założenie bazy geometrycznej. Mapę numeryczną wykonali Duńczycy we współpracy z Oddz. BULiGL z Gorzowa Wlkp. Także Duńczycy sfinansowali ją (łącznie z zakupem sprzętu). Wykonana ona została zgodnie z założeniami opracowanymi w Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych. Jesienią 1999 r. została przekazana Nadleśnictwu, ale była wykorzystywana niezbyt intensywnie.
- Kilka oddziałów BULiGL oraz niektóre firmy prywatne wykonywały własne mapy, prowadząc doświadczenia z zastąpieniem metod tradycyjnego kreślenia map, wektoryzowaniem ich w komputerze. Często efektem była mapa komputerowa, a nie mapa numeryczna. Nie spełniała ona surowych warunków, jakie stawiano bazom geometrycznym, aby można było na ich podstawie zbudować system informacji przestrzennej. Wiele z tych map, nazywanych nieraz błędnie mapami numerycznymi, zostało w zbiorach tych firm.
Start leśnego GIS
Na bazie zdobytych doświadczeń dopracowane zostały wstępne kryteria jakim powinna odpowiadać mapa numeryczna wykorzystywana w nadleśnictwie (Zarządzenie DGLP nr 23 z 18 maja 1998 r.).
Po kilku latach prowadzenia edukacji n/t zastosowań GIS-u w leśnictwie, przede wszystkim w leśnym szkolnictwie wyższym (z przodującym w tym zakresie Wydziałem Leśnym SGGW), po przeprowadzeniu szeregu prelekcji, po publikacjach w prasie leśnej, po doświadczeniach z aplikacją LEMAN używaną w BULiGL do budowania leśnych mapach numerycznych, a przede wszystkim po przeprowadzeniu prac w jednostkach eksperymentalnych, dało się zauważyć duże zainteresowanie mapą numeryczną na poziomie nadleśnictw. Zaowocowało to lawinowym przyrostem nadleśnictw, w których mapa numeryczna zaczęła być budowana. Eksploatacja powstałego SIP-u odbywa się w większości nadleśnictw z wykorzystaniem specjalnie do tego celu dedykowanej przeglądarki MAPNIK firmy TAXUS SI lub MAPAN firmy KRAMEKO, mających bezpośrednie połączenie z bazami alfanumerycznymi SILP. W kilku nadleśnictwach mapy numeryczne posadowione były bezpośrednio na programach GIS-owskich: ArcView lub MapInfo i pobierały dane opisowe za pomocą zapytań SQL.
Od momentu wejścia w życie Zarządzenia nr 74 Dyrektora Generalnego LP wprowadzającego Standard Leśnej Mapy Numerycznej (23 sierpnia 2001 r.) wszystkie nowo budowane mapy musiały odpowiadać normom zawartym w standardzie. Podjęto również próbę opracowania systemu informacji przestrzennej na poziomie dyrekcji regionalnych (tzw. „Eksperyment łódzki”). Niestety, pomimo uzyskania zadawalających efektów, nie został on wdrożony.
W listopadzie 2000 i w czerwcu 2001 roku prowadzone były testy przydatności GPS do aktualizacji LMN.
W styczniu 2001 r. na serwerze DGLP uruchomiona została strona internetowa poświęcona leśnemu SIP-owi. Administrowana była przez Wydział Systemu Informacji Przestrzennej w DGLP.
W grudniu 2001 r. odbyła się w Rogowie 3-dniowa I Krajowa Konferencja "Systemy Informacji Przestrzennej w Lasach Państwowych", zorganizowana wspólnie przez Wydział Systemu Informacji Przestrzennej DGLP oraz Zakład Systemów Informacji Przestrzennej i Geodezji Leśnej w Katedrze Urządzania Lasu, Geomatyki i Ekonomiki Leśnictwa SGGW w Warszawie. Najważniejszym chyba osiągnięciem tej Konferencji (oczywiście oprócz wniosków wynikających z dyskutowanych treści referatów) były osobiste spotkania i wymiana doświadczeń naukowców, wykonawców oraz użytkowników leśnych map numerycznych.
Powoli, ale konsekwentnie zaczęło się wdrażanie standardu leśnej mapy numerycznej dla nadleśnictwa w życie. Na pierwszy plan poszły nadleśnictwa testowe. Wprowadzono standard w Nadleśnictwach: Brzeziny, Grotniki, Skarżysko, Dojlidy, Wyszków. Zaczęły się też prace nad budową map w standardzie w nowourządzanych nadleśnictwach wykonywane przez niektóre oddziały BULiGL i wykonawców komercyjnych. Następstwem tych prac była konieczność poprawy standardu, wynikająca z ujawnienia pewnych niedociągnięć merytorycznych i niedomówień w jego treści. Uzupełnienia ukazały się w kilku zarządzeniach korygujących standard.
Standard nałożył na DGLP obowiązek wykonania kilku dedykowanych Lasom Państwowym aplikacji specjalistycznych. W okresie: luty 2002 do sierpnia 2003 r. powstały następujące programy:
- TraKo - program do transformacji odniesień przestrzennych i konwersji formatów GIS;
- Kontrola LMN - program do automatycznej kontroli prawidłowości wykonania leśnych map numerycznych;
- Aktualizator LMN - program wspomagający proces aktualizacji bazy geometrycznej.
Wraz z wdrażaniem SIP, od początku 2002 r., rozpoczęły się szkolenia centralne z zakresu eksploatacji map numerycznych. Kursy wewnętrzne prowadzone były przez wyspecjalizowaną kadrę własnych instruktorów w Leśnym Ośrodku Szkoleniowym w Margoninie (Nadleśnictwo Podanin) wyposażonym w specjalistyczny sprzęt i oprogramowanie.
Szkoleniem centralnym objęci zostali w pierwszym okresie:
- pracownicy nadleśnictw posiadających już mapy numeryczne (operatorzy systemu informacji przestrzennej i nadleśniczowie),
- koordynatorzy SIP z RDLP,
- kadra kierownicza dyrekcji regionalnych i dyrekcji generalnej,
- inspektorzy LP.
Wdrażanie LMN
Przez następne lata żmudnie budowano mapy numerycznej i wdrażano SIP w nadleśnictwach na bazie standardu LMN (kilkukrotnie modernizowanego). LMN budowana była standardowo podczas wykonywania prac urządzeniowych, a w części nadleśnictw zbudowano ją wcześniej. Z końcem roku 2008 już wszystkie nadleśnictwa w PGL LP posiadać będą mapę numeryczną.
Krzysztof Okła
Wyszukiwanie w zawartości treści